Γιόσκα Φίσερ: Η αντιπαράθεση με τον ναζισμό δεν έχει ολοκληρωθεί
28 Οκτωβρίου 2010
Η ανεξάρτητη επιτροπή ιστορικών που ανέλαβε την τεκμηριωμένη και πλήρη μελέτη της εμπλοκής του υπουργείου Εξωτερικών στα εγκλήματα του ναζιστικού καθεστώτος ολοκλήρωσε την έρευνά της και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το υπ Εξ ήταν το δεξί χέρι του ναζιστικού καθεστώτος για την απρόσκοπτη εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης.
Στο ίδιο πόρισμα είχαν καταλήξει και δύο άλλοι ιστορικοί: ο Γερμανός Χανς-Γιούργκεν Ντόσερ πριν από 23 χρόνια ("Το Υπουργείο Εξωτερικών στο Τρίτο Ράιχ",1987 και "Η Κοινωνία των Συνωμοτών",1995) και ο Αμερικανός ιστορικός Κρίστοφερ Μπράουνιγκ πριν από από 30 χρόνια (The final solution and the German Foreign Office. A study of referat D III of Abteilung Deutschland 1940 - 1943. Holmes & Meier, New York/London 1978/79).
Πολιτική εκδίκηση ή όψιμη απόδοση δικαιοσύνης;
Το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί το 2005 ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιόσκα Φίσερ είχε συστήσει την ανεξάρτητη επιτροπή ιστορικών για να μελετήσει εκ νέου την εμπλοκή του υπουργείου Εξωτερικών στα ναζιστικά εγκλήματα;
Ο Γιόσκα Φίσερ απαντά ότι η σύσταση της επιτροπής δεν ήταν επιλογή του, διότι αυτός δεν την χρειαζόταν, επειδή «η αντιπαράθεση με τη γερμανική ιστορία και τη γενιά των δραστών ήταν η πολιτική ταυτότητα, το στίγμα της πολιτικοποίησής» του. Ήταν το α και το ω της αντιπαράθεσης του κινήματος του ’68 με την κοινωνία των «καθωσπρέπει και την αγία οικογένεια». Εκείνοι που προκάλεσαν τη σύσταση της επιτροπής ιστορικών, όπως λέει ο Γιόσκα Φίσερ, «ήταν εκείνοι που εναντιώνονταν στην εντολή μου να μην μνημονεύονται με νεκρολογίες στελέχη του υπουργείου που ήταν πρώην ναζί.»
«Ήμουν αφελής»
Πολλοί επιρρίπτουν στον Γιόσκα Φίσερ ότι το 2005 προχώρησε στη σύσταση της επιτροπής για λόγους πολιτικής εκδίκησης υπενθυμίζοντάς του ότι κάποτε πετούσε πέτρες σε αστυνομικούς και τώρα θέλει να επιβάλει μια «όψιμη απόδοση δικαιοσύνης».
Ο πάλαι ποτέ ‘επαναστάτης’ Γιόσκα Φίσερ δεν αμφισβητεί την αλήθεια των κατηγοριών για εμπλοκή του σε βίαιες επιθέσεις κατά της αστυνομίας και υπογραμμίζει ότι «η αποδοχή και χρήση της βίας το 1968 είναι η μεγαλύτερη αποτυχία της γενιάς» του. Επί της ουσίας υποστηρίζει πως λειτούργησε τότε απλώς σαν υπουργός Εξωτερικών, αλλά ήταν αφελής. Διότι «σκεφτόμουνα πως είχαμε πετύχει την αντιπαράθεση, τη βαθιά σύγκρουση με το παρελθόν. Θυμόμουν την ομιλία του προέδρου Βαϊτσέκερ το 1985, τη βουβή και συγκινητική παρουσία του Ρόμαν Χέρτσογκ στο Άουσβιτς το 1995, και τη στάση του Χέλμουτ Κολ. Είχα την εντύπωση ότι είχαμε περάσει τον Ρουβίκωνα. Πρέπει δηλαδή να μου καταλογιστεί μάλλον αφέλεια και όχι εκδικητική πρόθεση.»
Οι πρώην ναζί διαμόρφωναν κλίμα και πλειοψηφίες στη μεταπολεμική κοινωνία της Γερμανίας
Τέλος παραμένει το θεμελιώδες ερώτημα γιατί άργησε τόσο να συσταθεί μια τέτοια επιτροπή; Γιατί συστάθηκε μόλις το 2005 και όχι πριν από 30 ή και 60 χρόνια;
Γιατί τόσο ο πρώτος καγκελάριος και υπουργός Εξωτερικών Κόνραντ Αντενάουερ, όσο και ο νομπελίστας Ειρήνης, αριστερός Βίλι Μπραντ, υπηρέτησαν μεν τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, αλλά δεν εφάρμοσαν οποιαδήποτε μορφή αποναζιστικοποίησης;
Ο πρώην υπΕξ της Γερμανίας και Πράσινος πολιτικός Φίσερ εκτιμά ότι η αξιολόγηση έξω από τον χωροχρόνο οδηγεί σε εσφαλμένα συμπεράσματα και τονίζει ότι Κόνραντ Αντενάουερ δεν διέθετε στρατιές αντιναζί για να επανδρώσει υπουργεία και υπηρεσίες, αλλά έχει και ευθύνες γιατί επιδίωκε συνειδητά να σταματήσει τη μανία ‘ανίχνευσης ναζιστών’.
Για τον Βίλι Μπραντ και τους μετέπειτα υπουργούς Εξωτερικών ο Γιόσκα Φίσερ υπενθυμίζει: «Το 1966 όταν ανέλαβε ο Μπραντ υπήρχαν αμφιβολίες για το εάν το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα είναι ‘ώριμο για ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών’. Μάλιστα ο Βίλι Μπραντ δέχθηκε προσωπικές επιθέσεις από τους συντηρητικούς, επειδή απουσίαζε από την πατρίδα του τα κρίσιμα χρόνια και επειδή ήταν νόθος.
Δηλαδή το κλίμα και οι πλειοψηφίες ήταν τότε εντελώς διαφορετικές.»
Και ο Φίσερ καταλήγει: «Αυτοί που διαμόρφωναν την κοινή γνώμη ήταν πρώην στρατιώτες της Βέρμαχτ, πρώην συνοδοιπόροι και συνένοχοι του ναζιστικού καθεστώτος. Το ίδιο κλίμα επικρατούσε και επί υπουργίας Βάλτερ Σελ, Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ κλπ. Και μόνον το γεγονός ότι το βιβλίο του Αμερικανού ιστορικού Μπράουνιγκ μεταφράστηκε φέτος στα γερμανικά και όχι το 1978 που εκδόθηκε, είναι ενδεικτικό αυτού του κλίματος. Εν κατακλείδι: τότε η γενιά των δραστών ήταν πιο ισχυρή από εκείνους που διακήρυτταν τη συνειδητή διαφώτιση και την αντιπαράθεση με το παρελθόν. Οφείλω να ομολογήσω ότι και εγώ δεν το γνώριζα. Μου φαινόταν πως βλέπω λάθος φιλμ και πως γρήγορα θα τελειώσουν όλα καλά.»
Από σήμερα κυκλοφορεί το πόνημα της επιτροπής των ιστορικών στα βιβλιοπωλεία με τίτλο «Το Υπουργείο και το παρελθόν του. Οι Γερμανοί διπλωμάτες κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας» από τον εκδοτικό οίκο Karl Blessing Verlag.
Sabine Adler / Βιβή Παπαναγιώτου
Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου