Αρχή πολέμου η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στη Λιβύη;

Βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία ζώνης απαγόρευσης πτήσεων είναι να έχει προηγηθεί σχετική εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Σε αυτό φαίνεται να συμφωνούν οι περισσότεροι αναλυτές. Δεν λείπουν όμως και οι διαφοροποιήσεις. Όπως σημειώνει ο γερμανός ευρωβουλευτής Έλμαρ Μπροκ:

"Δεν μπορούμε να παρακολουθούμε ένα καθεστώς να δολοφονεί ανθρώπους. Θα πρέπει να κινηθούμε στο πλαίσιο της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να υπάρξει απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το βασικότερο είναι να υπάρξει συνεργασία με τον Αραβικό Σύνδεσμο, ο οποίος ασχολείται με το ζήτημα τις τελευταίες μέρες. Θα ήταν λάθος εάν οι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί προχωρούσαν χωρίς την υποστήριξη των αραβικών χωρών".

Απειλή για την παγκόσμια ειρήνη;

Κυρίως η Κίνα και η Ρωσία εμφανίζονται αρνητικές στο ενδεχόμενο παραβίασης της εθνικής κυριαρχίας της Λιβύης. Όπως σημειώνει και ο γνωστός γερμανός συνταγματολόγος Ράινχαρντ Μέρκελ η Λιβύη βρίσκεται μέσα σε "ένα είδος εμφυλίου" και η διεθνής κοινότητα δεν έχει το δικαίωμα να επεμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις. Βασική προϋπόθεση για να υπάρξει στρατιωτική επέμβαση είναι να διαπιστώσει προηγουμένως το Συμβούλιο Ασφαλείας ότι οι συγκρούσεις στη Λιβύη συνιστούν απειλή για την παγκόσμια ειρήνη. Και προς το παρόν, όπως εκτιμά, δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο.

Στον αντίποδα οι υποστηρικτές της πρότασης επικαλούνται την έρευνα που ξεκίνησε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο σε βάρος του Καντάφι και μελών του καθεστώτος του με την κατηγορία των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, μια έρευνα που δρομολόγησε με σχετικό ψήφισμά του το ίδιο το ΣΑ του ΟΗΕ. Ωστόσο ενδεχόμενη καταδικαστική απόφαση του δικαστηρίου απαιτεί χρόνο και η διεθνής κοινότητα δεν έχει την πολυτέλεια του χρόνου, υποστηρίζουν οι ίδιοι προσθέτοντας ότι είναι επιτακτική η ανάγκη άμεσης παρέμβασης της διεθνούς κοινότητας.

Η εμπειρία του παρελθόντος

Η εμπειρία του παρελθόντος δεν βοηθά απαραίτητα. Το 1993 το ΣΑ επέβαλε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη προκειμένου να αποτρέψει τη συνέχιση των σερβικών αεροπορικών επιδρομών εναντίον αμάχων. Όταν οι Σέρβοι παραβίασαν την απαγόρευση, το ΣΑ έδωσε στο ΝΑΤΟ το πράσινο φως για την κατάρριψη αεροσκαφών. Στο Ιράκ δεν υπήρξε προηγούμενη απόφαση του ΣΑ. Το 1991 οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία επέβαλαν απαγόρευση πτήσεων καταρχήν πάνω από το βόρειο Ιράκ και στη συνέχεια και στον νότιο εναέριο χώρο με το επιχείρημα της προστασίας της κουρδικής και της σιιτικής μειονότητας. Όταν όμως οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία άρχισαν να εκμεταλλεύονται τη ζώνη για κατασκοπεία και αεροπορικές επιδρομές στη ζώνη της Βαγδάτης, η Γαλλία εγκατέλειψε τη συμφωνία.

Ειδικοί δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να γίνει κάτι αντίστοιχο και στην περίπτωση της Λιβύης, χωρίς δηλαδή προηγούμενη απόφαση του ΣΑ, με το Λονδίνο να είναι βασικός υπέρμαχος της πρότασης για τη δημιουργία της ζώνης.

Ο Έλμαρ Μπροκ:

"Φυσικά και υπάρχουν κίνδυνοι. Ωστόσο είναι προβλέψιμοι γιατί δεν επεμβαίνεις με χερσαίες δυνάμεις. Θα ήταν εξαιρετικά σημαντικό να περιορίσουμε την ευχέρεια κινήσεων του Καντάφι. Όπως τότε, στην περίπτωση του Κοσόβου ή για την προστασία των Κούρδων στο Ιράκ".

Αρχή πολέμου;

Η αποτελεσματική εφαρμογή της πρότασης σημαίνει πόλεμο, προειδοποίησε προ ημερών ο αμερικανός υπουργός Άμυνας Γκέιτς. Και μολονότι από στρατιωτική σκοπιά οι ΗΠΑ θα ήταν σε θέση να αντεπεξέλθουν και χωρίς τη συνδρομή των υπολοίπων, είναι γεγονός ότι μετά το Ιράκ και το Αφγανιστάν η Ουάσιγκτον δεν επιθυμεί να μπει σε μια νέα περιπέτεια με αβέβαιη έκβαση. Αναλυτές υπενθυμίζουν ότι ο πόλεμος στο Ιράκ το 2003 είχε τις ρίζες του στη ζώνη απαγόρευσης πτήσεων που είχε επιβληθεί 12 χρόνια πριν.

Σε ένα ακόμη σημείο όμως φαίνεται να συμφωνούν τόσο οι υποστηρικτές όσο και οι αντίπαλοι της πρότασης: όποια απόφαση κι αν λάβει η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να φροντίσει ώστε να μην δίνει τροφή στις φήμες που καλλιεργεί ο Καντάφι ότι πρόκειται για συνομωσία ή σκευωρία της Δύσης σε βάρος όχι μόνο της Λιβύης, αλλά του αραβικού κόσμου γενικότερα.

Andreas Zumach / Κώστας Συμεωνίδης

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου