Απολογισμός και προοπτικές της διένεξης

Δυο σχεδόν χρόνια αφότου ξέσπασε η κρίση στη Συρία, οι τούρκοι διπλωμάτες σηκώνουν τα χέρια ψηλά όταν καλούνται να σχολιάσουν τη στάση του σύρου προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ. Η Δαμασκός «δεν έχει κατανοήσει ακόμη τα σημάδια των καιρών», εκτιμά υψηλόβαθμος αξιωματούχος στην Άγκυρα, τονίζοντας ότι ακόμη και η Μόσχα τηρεί πλέον σαφείς αποστάσεις από τον Άσαντ.

Η τουρκική κυβέρνηση είναι πάντως πεπεισμένη ότι το καθεστώς Άσαντ πνέει τα λοίσθια. Ωστόσο οι δυνατότητες της Τουρκίας να επηρεάσει τα τεκταινόμενα στη γειτονική χώρα είναι περιορισμένες, όπως κατέδειξαν οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών. Η Άγκυρα δεν κατάφερε να επιβάλει την επιδιωκόμενη από την ίδια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στη βόρεια Συρία ενώ δεν κατάφερε επίσης να ενώσει τη συριακή αντιπολίτευση στο έδαφός της.

Η «ανάμειξη» της Τουρκίας

Είναι γεγονός ότι ο συριακός εμφύλιος έχει άμεσες επιπτώσεις για την Τουρκία. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι οι δυο χώρες έχουν κοινά σύνορα μήκους 900 χλμ. Όπως υπολογίζεται, περίπου 200.000 πρόσφυγες έχουν καταφύγει μέχρι σήμερα στη γειτονική Τουρκία. Περίπου 140.000 εξ΄ αυτών μένουν σε προσφυγικούς καταυλισμούς στα τουρκοσυριακά σύνορα ενώ 50.000 ζουν εκτός των καταυλισμών σε συγγενείς ή σπίτια και διαμερίσματα που έχουν νοικιάσει. Η Τουρκία μετρά την ίδια ώρα και ανθρώπινες απώλειες. Πέντε τούρκοι πολίτες έχασαν τη ζωή τους τον Οκτώβριο από συριακή οβίδα, ενώ τέσσερις μήνες νωρίτερα δυο τούρκοι πιλότοι σκοτώθηκαν όταν το αεροσκάφος τους καταρρίφθηκε από Σύρους.

Από την πρώτη στιγμή οι δυτικοί σύμμαχοι της Άγκυρας καλούσαν και τις δυο πλευρές σε αυτοσυγκράτηση. Οι απειλές της για λήψη στρατιωτικών μέτρων δεν βρήκαν την κατανόηση των συμμάχων. Αντιθέτως εκφράστηκαν έντονοι φόβοι ότι η κίνηση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε γενικευμένη σύρραξη. Γι΄αυτό άλλωστε το ΝΑΤΟ υπογραμμίζει κάθε τόσο τον «αμυντικό» χαρακτήρα της αποστολής πυραύλων Patriot στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας.

Ο ρόλος των ΗΠΑ

Σε όλα αυτά σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η στάση των ΗΠΑ. Μπορεί οι κ.κ. Ερντογάν και Νταβούτογλου να θέλουν να αναδείξουν τη χώρα τους σε περιφερειακή υπερδύναμη, αντιλαμβάνονται όμως την ίδια ώρα ότι ένα μέρος αυτής της δύναμης στηρίζεται στις σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον και τους υπόλοιπους συμμάχους της. Σε καμία περίπτωση η Τουρκία δεν θα έθετε σε κίνδυνο αυτές τις σχέσεις.

Κατά ενδεχόμενης στρατιωτικής εμπλοκής της χώρας τάσσεται όμως και η πλειονότητα των τούρκων πολιτών. Όπως δείχνουν σχετικές δημοσκοπήσεις, οι Τούρκοι δεν επιθυμούν την ανάμειξη της χώρας τους στον συριακό εμφύλιο. Όπως σημειώνουν αναλυτές, πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό μήνυμα που οφείλει να λάβει υπόψη της η τουρκική πολιτική ηγεσία, ενόψει και του εκλογικού μαραθωνίου του 2014 και 2015 για τις δημοτικές, βουλευτικές αλλά και προεδρικές εκλογές.

Η συριακή αντιπολίτευση

Ανάμεσα σε όλα αυτά, δεν καρποφόρησε επίσης η προσπάθεια της Τουρκίας να ενώσει την διασπασμένη συριακή αντιπολίτευση που από το 2011 βρισκόταν σε φάση ανασύνταξης επί τουρκικού εδάφους. Η αλλαγή ηγεσίας στο Συριακό Εθνικό Συμβούλιο δεν κατάφερε να δώσει το έναυσμα για μια νέα κοινή αρχή των πολλών και διαφορετικών ομάδων. Τη λύση έδωσε η Διάσκεψη του Κατάρ ενώ στη συνέχεια το νέο σχήμα, ο Συριακός Εθνικός Συνασπισμός επέλεξε ως έδρα του όχι την Τουρκία, αλλά την Αίγυπτο.

Όπως και να έχουν τα πράγματα πάντως, βέβαιο είναι ότι ο συριακός εμφύλιος και κυρίως τα ερωτήματα της μετά-Άσαντ εποχής, θα κυριαρχήσουν και την ερχόμενη χρονιά στην εξωτερική πολιτική της Άγκυρας. Ως χώρα με εξαγωγικό προσανατολισμό, η Τουρκία επιθυμεί την όσο το δυνατόν γρηγορότερη επιστροφή των γειτόνων της στην ομαλότητα. Ο,τιδήποτε άλλο, και κυρίως το ενδεχόμενο ανάδειξης ενός ακραίου ισλαμιστικού καθεστώτος, είναι για τους Τούρκους σενάρια τρόμου. Αναμφίβολα την ερχόμενη χρονιά η Άγκυρα θα κάνει ό,τι μπορεί για να αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η εμπειρία του 2012 δείχνει όμως ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνη της.

Thomas Seibert / Κώστας Συμεωνίδης

Υπεύθ. σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου