Αλλαγές στην πολιτική κουλτούρα της ΝΑ Ευρώπης

Υπάρχουν πολλές προκαταλήψεις για τα Βαλκάνια. Μια από αυτές είναι ότι λείπει η κουλτούρα της πολιτικής αντιπαράθεσης βάσει επιχειρημάτων, όπως τουλάχιστον είναι γνωστή στις δυτικές χώρες. Στα ‘άγρια’ Βαλκάνια κάτι τέτοιο δεν υπάρχει και η αντιμετώπιση τέτοιου είδους προκαταλήψεων ήταν ο στόχος του συνεδρίου στην DW, όπως εξηγεί η Σόνια Σύλερ, αντιπρόεδρος της εταιρείας ΝΑ Ευρώπης, η οποία και διοργάνωσε το συμπόσιο: «Ακριβώς αυτά τα κλισέ θέλουμε να δούμε, και να εξετάσουμε εάν πράγματι υπάρχει μια πολιτική κουλτούρα των Βαλκανίων. Είναι μόνο χαρακτηριστικά αυτών των χωρών; Δεν υπάρχουν παρόμοιες εξελίξεις και σε χώρες, όπως στη Γερμανία για παράδειγμα και σε γειτονικές της χώρες;»

‘Η εχθρική στάση του πολίτη και η καχυποψία απέναντι στο κράτος΄

Κλισέ δεν ισχύουν όμως μόνο για χώρες των Βαλκανίων. Για παράδειγμα οι Ισπανοί είναι ‘υπερήφανοι’, οι Αυστριακοί είναι ‘ευγενικοί’, οι Βαλκάνιοι είναι ‘άγριοι’. Στο συμπόσιο διαπιστώθηκε πως ένα από τα κοινά χαρακτηριστικά που διαπιστώνονται στις χώρες των Βαλκανίων είναι η εχθρική στάση του πολίτη και η καχυποψία απέναντι στο κράτος και στους θεσμούς καθώς και η μετατροπή του πολιτικού αντιπάλου σε εχθρού. Παρόλα αυτά οι γενικεύσεις είναι 'λάθος τοποθέτηση', είπε ο ιστορικός από το Πανεπιστήμιο της Λειψίας Βόλφγκανγκ Χέπκεν: «Πολλά από αυτά τα πρότυπα πολιτικής συμπεριφοράς μπορεί κανείς να τα βρεί και σε άλλες χώρες όπως π.χ. στην Ιταλία με το δίκτυο των προσωπικών επαφών και τη μειωμένη εμπιστοσύνη στο κράτους και τους θεσμούς».

Ο πολιτικός τρόπος συμπεριφοράς υπέστη όμως σημαντικές αλλαγές κυρίως τα τελευταία είκοσι χρόνια μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Αυτό που κάνει ίσως ιδιαίτερη την πολιτική κουλτούρα των Βαλκανίων δεν είναι μεμονωμένα χαρακτηριστικά, αλλά η μείξη διαφορετικών χαρακτηριστικών.

Για παράδειγμα οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ των βαλκανικών χωρών συνδιαμόρφωσαν μια ιδιαίτερη μορφή πολιτικής κουλτούρας. Ο Άντον Στέρμπλινγκ, κοινωνιολόγος από τη Σαξονία, επισημαίνει πως παρά τις αλλαγές που συντελέστηκαν στις χώρες αυτές εξακολουθεί να υπάρχει μια συνέχεια των συγκεκριμένων ελίτ.

Βαλκανοποίηση της Ευρώπης

Κοινός παρονομαστής όμως για τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης είναι ο ευρωπαϊκός τους προσανατολισμός και η προσπάθεια ένταξής τους στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Για το λόγο αυτό όμως απαιτούνται μια σειρά από μεταρρυθμίσεις και όπως λέει Άντον Στέρμπλινγκ «Η δυναμική ανάπτυξη με τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό θα φέρει πολλές αλλαγές στη ΝΑ Ευρώπη. Αλλά θα αλλάξει και ο ευρωπαϊκός χώρος, ο οποίος θα υποστεί κατά κάποιον τρόπο βαλκανοποίηση».

Zoran Arbutina / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου