Ήταν περιττά τα αντιτρομοκρατικά πακέτα;

8 χρόνια μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ ο Τίλο Βάιχερτ, πολιτικός επιστήμονας και ειδικός σε ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, εκτιμά πως οι επιθέσεις της 11η Σεπτεμβρίου ήταν ντε φάκτο επιθέσεις στις ατομικές και αστικές ελευθερίες του δυτικού κόσμου.

Σύμφωνα με τον Γερμανό ειδικό, καθοριστικό ρόλο έπαιξαν, πρώτον το γεγονός ότι ο κίνδυνος που προέκυψε με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου «ήταν ανώνυμος» και δεύτερον «η λανθασμένη αντίδραση των πολιτικών που προχώρησαν στην άρση της ανωνυμίας για να προλάβουν τους ύποπτους και τους δράστες, θεωρώντας ολόκληρο τον πληθυσμό δυνητικά ύποπτο».

Ήδη στα δύο πρώτα χρόνια της εφαρμογής των αντιτρομοκρατικών πακέτων φάνηκε ότι τα μέτρα αυτά έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα, «γιατί ώθησαν πολλούς νεαρούς μουσουλμάνους στις αγκάλες των ισλαμιστών, επειδή αισθάνονταν ότι αντιμετωπίζονται άδικα και χωρίς ανθρωπισμό από την κοινωνία μας», υποστηρίζει ο Γερμανός ειδικός.

Η συμβολή της δικαιοσύνης στην προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη

Τα αντιτρομοκρατικά πακέτα, όμως, δεν προκάλεσαν μόνον την μήνιν των μουσουλμάνων που έγιναν ξαφνικά συλλήβδην ύποπτοι, αλλά και του πιο θαρραλέου τμήματος της κοινωνίας των πολιτών.

Στη Γερμανία υπήρξε αντίδραση στα μέτρα αυτά από διάφορες εξωκοινοβουλευτικές ομάδες που συσπειρώθηκαν γύρω από τις οργανώσεις προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σημαντική ιδιαιτερότητα συνιστά το γεγονός ότι τη μειοψηφία αυτή, που διαμαρτυρόταν για την καταπάτηση των βασικών δικαιωμάτων του πολίτη και του ατόμου, την στήριξε κυρίως η γερμανική δικαιοσύνη και μάλιστα το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο (ΟΣΔ).

Ο Τίλο Βάιχερτ, επικεφαλής του Ανεξάρτητου Κέντρου Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων του Κιέλου, υπογραμμίζει ιδιαίτερα αυτή την πτυχή: «Σημαντική ήταν η συμβολή των δικαστηρίων και κυρίως του ΟΣΔ που με τις πολυάριθμες αποφάσεις του καθόρισε τα συγκεκριμένα πλαίσια εφαρμογής των αντιτρομοκρατικών νόμων, διακήρυξε ότι ο έλεγχος πρέπει να ασκείται κατά περίσταση και κάλεσε τους πολιτικούς να σεβαστούν την ευθιξία των πολιτών. Συνέπειες αυτής της στάσης του ΟΣΔ ήταν να συρρικνωθούν οι οπτικοαουστικές και online παρακολουθήσεις και να επανέλθουν σε ρεαλιστικές διαστάσεις οι διάφοροι έλεγχοι ασφαλείας σε αεροδρόμια, σταθμούς κλπ.»

Για μία ακόμη φορά το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, το ανώτατο θεσμικό όργανο της Γερμανίας, έπαιξε σωστά το ρόλο του.

Δεν είναι μετρήσιμη η αποτελεσματικότητα των αντιτρομοκρατικών μέτρων

Πόσο αποτελεσματικός ήταν τελικά ο ρόλος των μυστικών υπηρεσιών και των αρχών ασφαλείας;

Ας μην λησμονούμε ότι η σημασία των αρχών ασφαλείας και των μυστικών υπηρεσιών είχε συρρικνωθεί θανάσιμα μετά την διάλυση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.

Με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου οι υπηρεσίες αυτές έζησαν μια αναγέννηση, απέκτησαν νέες, διευρυμένες αρμοδιότητες. Οι συνέπειες όμως της δράσης τους, τουλάχιστον στη Γερμανία, 'δεν είναι μετρήσιμες', σύμφωνα πάντα με τον ειδικό Βάιχερτ γιατί: «ενώ προβλέπεται από τους αντιτρομοκρατικούς νόμους τακτική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους, η αξιολόγηση αυτή δεν γίνεται από ανεξάρτητες αρχές, επιτροπές ή ειδικούς, αλλά ούτε με τα απαιτούμενα επιστημονικά κριτήρια και επομένως δεν μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα».

Υπήρξαν βεβαίως και επιτυχίες των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών και της αστυνομίας, όπως π.χ. η σύλληψη των νεαρών στο σταθμό της Κολωνίας που είχαν οργανώσει βομβιστικές επιθέσεις σε τρένα.

Και όμως, εκτιμά ο Τίλο Βάιχερτ, αυτές οι επιτυχίες των διωκτικών αρχών και των μυστικών υπηρεσιών δεν προέκυψαν από το νέο νομικό αντιτρομοκρατικό πλαίσιο:

«Κατά την άποψή μου, οι όποιες επιτυχίες των δυνάμεων και των αρχών ασφαλείας δεν προήλθαν από τις νέες, διευρυμένες αρμοδιότητες που απέκτησαν με τους αντιτρομοκρατικούς νόμους. Αντίθετα οι επιτυχίες αυτές βασίστηκαν σχεδόν αποκλειστικά στις κλασικές μεθόδους δίωξης υπόπτων και σύλληψης δραστών. Άρα δεν ήταν απαραίτητη η αλλαγή ή και η θέσπιση τόσων νόμων.»

Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ. Σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος