Ήταν η άλωση της Πόλης μια εποποιία;

Τόσα ωραία μουσεία και ιστορικά κτίρια έχει η Κωνσταντινούπολη, τα ανάκτορα Τοπκαπί και Ντολμαμπαχτσέ ή την Αγία Σοφία και το Αρχαιολογικό Μουσείο, αλλά πού βρήκε να πάει ο αθεόφοβος ανταποκριτής της εφημερίδας Tagesspiegel του Βερολίνου Τόμας Ζάιμπερτ; Στο Ιστορικό Μουσείο της Πόλης που διαφημίζει φέτος μια έκθεση με τίτλο «Πανόραμα 1453», σ’ αυτό το μουσείο λοιπόν που μπορεί να μην το ξέρουν καν οι τουρίστες και οι ξένοι, αλλά οι Τούρκοι επισκέπτες σχηματίζουν μερικές φορές ουρές για να μπουν να δουν. Και τι βλέπει ο Γερμανός ανταποκριτής μόλις μπει ή μάλλον τι ζει; Μια προσομοίωση, μια σχεδόν ζωντανή αναπαράσταση της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, μια αναβίωση της 29ης Μαΐου 1453, όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν μετά από μακρά πολιορκία την πρωτεύουσα των τελευταίων υπολειμμάτων της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Σαν να ήταν χθες

Η αναβίωση γίνεται μέσα σε μια μεγάλη θολωτή αίθουσα με ένα τεράστιο κυκλικό πίνακα γύρω-γύρω που αναπαριστά την άλωση. Μπαίνεις μέσα λοιπόν και βλέπεις τους υπερασπιστές της Πόλης να ρίχνουν φλεγόμενες μπάλες στους κατακτητές κι ακούς χλιμιντρίσματα αλόγων και ιαχές και την κλαγγή των όπλων από τα μεγάφωνα. Και ο δήμαρχος της σημερινής Ισταμπούλ Καντίρ Τοπμπάς, μέλος του κυβερνώντος ισλαμικού-συντηρητικού κόμματος ΑΚΡ, στον χαιρετισμό του για την έκθεση χαρακτηρίζει την άλωση της Πόλης το 1453 «έπος εξόχου ηρωισμού». Σαν να ήταν χθες, με άλλα λόγια. Όπως σαν να ήταν χθες, με βουβή συγκίνηση και ενδόμυχες ελπίδες, κάποιοι ολιγάριθμοι για να είμαστε ειλικρινείς σύλλογοι οργανώνουν ακόμα κάθε χρόνο στην Αθήνα μνημόσυνα για την αποφράδα ημέρα, με λογύδρια μεστά κενών νοημάτων.

Άκριτος θαυμασμός

Να επιστρέψουμε όμως στο τουρκικό παράδειγμα της άκριτης και με περιττή συναισθηματική φόρτιση ενασχόλησης με την ιστορία. Να δούμε την κρίση του Γερμανού δημοσιογράφου: «Η έκθεση του Ιστορικού Μουσείου ταιριάζει με τη συνολικά άκριτη σχέση των Τούρκων με την ιστορία τους. Το θέμα είναι ότι ο άκριτος θαυμασμός των προγόνων δεν περιορίζεται στο ΑΚΡ ή τους επισκέπτες του συγκεκριμένου μουσείου, αλλά συναντάται ακόμα και σε πανεπιστημιακούς κύκλους. Σε μια εκδήλωση πέρυσι στην Άγκυρα για παράδειγμα ο καθηγητής Ιστορίας Μεχμέτ Τσελίκ είχε πει πως όλες οι χώρες έχουν σκοτεινές σελίδες στην ιστορία τους, μόνο το τουρκικό έθνος έχει πάλλευκο παρελθόν. Αυτή η αντίληψη ενισχύεται και από το τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα, που όπως παρατηρεί η ιστορικός Σάρα Νουρ Γιλδίζ από την ΚΠολη, εστιάζεται κυρίως στην αποστήθιση και την αντιγραφή από τα διδακτικά βιβλία. Οι μαθητές διδάσκονται να είναι υπερήφανοι επειδή είναι Τούρκοι. Και όμως», καταλήγει η γερμανική εφημερίδα, «σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, η ιστορική ακρισία έχει εξελιχθεί σε πρόβλημα για τη σύγχρονη Τουρκία. Θέτει όρια στη συμφιλίωση με τους γείτονές της.» Αυτά από γερμανική σκοπιά για τον τουρκικό εθνικισμό. Μόνο που αν τα αλλάζαμε λίγο, ανεπαίσθητα, μας θυμίζουν κι έναν άλλο εθνικισμό, συγγενή, ομογάλακτο, μωρό, οικείο μας.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου