Ένα μεγαλόπνοο εβραϊκό μουσείο στην Κολωνία

Οι ανασκαφές της αρχαιολογικής ομάδας με επικεφαλής τον Τζέρι Γουάιτ γίνονται στην καρδιά της Κολωνίας, μεταξύ του ιστορικού δημαρχείου και του μουσείου Βάλραφ-Ρίχαρντς. Στο σημείο αυτό η αρχαιολογική σκαπάνη έχει ανασύρει ευρήματα ηλικίας άνω των 2.000 χρόνων, ίχνη ρωμαϊκών τειχών και ανακτόρων, πολεμικούς εξοπλισμούς, σπίτια, οικιακά σκεύη. Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις δεν σταματούν όμως στη ρωμαϊκή εποχή. Σύμφωνα με τις έρευνες, ακριβώς πάνω στα ρωμαΪκά χαλάσματα χτίστηκε κατά το μεσαίωνα μία μεγάλη εβραϊκή συνοικία.

Εβραϊκή μεσαιωνική συνοικία πάνω σε ρωμαϊκά ερείπια

Μέχρι σήμερα οι αρχαιολόγοι δεν είχαν καταλήξει εάν υπήρξε γραμμική συνέχεια μεταξύ της ρωμαϊκής πόλης που προϋπήρχε στην περιοχή και της μεσαιωνικής.  Σύμφωνα με τον διευθυντή του Μουσείου Ρωμαϊκής και Γερμανικής Ιστορίας Μάρκους Τρίερ τα νέα ευρήματα συνηγορούν στην ύπαρξη μιας τέτοιας ιστορικής συνέχειας: «Στην περιοχή του δημαρχείου έχουν βρεθεί απομεινάρια ρωμαϊκού πραιτορίου, χαλάσματα του πρώιμου μεσαίωνα, η μεσαιωνική εβραϊκή συνοικία μέχρι και κατεστραμμένα κελάρια από την περίοδο του Β‘ Παγκοσμίου Πολέμου».

Ήδη από την δεκαετία του 1950 είχαν ξεκινήσει ανασκαφές γύρω από το δημαρχείο με έμφαση στον εντοπισμό ευρημάτων της μεσαιωνικής εβραϊκής συνοικίας. Τα πρώτα μεσαιωνικά εβραϊκά ευρήματα ήρθαν στο φως το 1956. Οι ανασκαφές διήρκεσαν 20 χρόνια και μετά σταμάτησαν λόγω της μετατροπής μέρους της πλατείας σε πάρκινγκ. Ξεκίνησαν και πάλι το 2007. Με τη βοήθεια υψηλής τεχνολογίας οι αρχαιολόγοι κατάφεραν όχι μόνο να οριοθετήσουν με ακρίβεια την ηλικία των ευρημάτων αλλά και να κατασκευάσουν τρισδιάστατες προσομοιώσεις εβραϊκών κτισμάτων. Έτσι, όπως επισημαίνει ο Μάρκους Τρίερ, οι ρίζες της μεσαιωνικής εβραϊκής συνοικίας της Κολωνίας τοποθετούνται στον 4ο μ.Χ. αιώνα.

Ειρηνική συνύπαρξη χριστιανών- εβραίων μέχρι τα πογκρόμ

Με τις ανασκαφές ήρθε στο φως και η παλαιότερη εβραϊκή συναγωγή βορείως των Άλπεων. Οι μέχρι τώρα έρευνες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι κατά το μεσαίωνα συνυπήρχε το χριστιανικό με το εβραϊκό στοιχείο ειρηνικά. Οι Εβραίοι ζούσαν σε μία «κλειστή κοινότητα, η οποία βρισκόταν σε λειτουργική συνεργασία με τους Χριστιανούς», λέει ο Μάρκους Τρίερ. Ωστόσο τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν άρδην με την άνοδο του αντισημιτισμού και τα πρώτα μεσαιωνικά πογκρόμ κατά της εβραϊκής κοινότητας της Κολωνίας: το 1349 και το 1424.

Σύντομα τα σημαντικά αυτά ευρήματα αναμένεται να στεγασθούν στο νέο εβραϊκό μουσείο της Κολωνίας. Ήδη από το 2007 ομάδα αρχιτεκτόνων εργάζεται πάνω στο σχεδιασμό του χώρου, ο οποίος αναμένεται μάλιστα  να είναι μοναδικός στο είδος σε  όλη την Ευρώπη. Στόχος του νέου μουσείου είναι να δημιουργήσει μία ενιαία, υπόγεια αρχαιολογική ζώνη που θα συνδέσει ευρήματα από τη ρωμαϊκή αρχαιότητα μέχρι το μεσαίωνα, με έμφαση στην εβραϊκή παρουσία. Ωστόσο η κατασκευή του νέου μουσείου «κολλάει» προς το παρόν σε οικονομικά και γραφειοκρατικά εμπόδια, πράγμα που μεταθέτει σε αβέβαιο χρονικό σημείο την έναρξη λειτουργίας του.

Sabine Oelze / Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. Σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου