Prva nuklearna katastrofa 29.septembra 1957. na jugu Urala

29. Septembra je na jugu Urala došlo do prve atomske katastrofeu bivšem Sovjetskom savezu. Više od 30 godina je sovjetska vlast ovaj incident držala u strogoj tajnosti.

“Ljudi su ozračeni i dobili su bolest od koje su brzo umirali, a mi nismo znali zašto porasla stopa smrtnosti. Niko nije ni pominjao da je došlo do zračenja radioaktivnim supstancama”.

Ovako priča Ljubov Malzeva,koja je i sama žrtva zračenja

atomske katastrofe prije 50 godina.

Danas je ona penzioner i aktivista pri nevladinoj organizaciji “Sojuz Majak”, koja se bori za pravnu i drugu pomoć onima koji su stradali prilikom pomenutog incidenta u

Kystym jezeru. Radila je u sistemu nazvanom “Majak” kada je eksplodirao podzemni lager sa radioaktivnim tečnim otpadom. Prilikom sagorjevanja radioaktivnog materijala širila se velika toplina, pa su nosači hladjeni vodom iz posebno uredjenog sistema za rashladjivanje.

Tada je”iskočila” jedna od ogromnih pumpi za vodu, čime je došlo do prvog incidenta u jednom atomskom postrojenju.

Inače, prvo nuklearno oružje u Sovjetskom Savezu počelo se proizvoditi 1943.godijne, pod vodjstvom ruskog fizičara Igora Kurčatova, a za lokaciju je odobran upravo južni dio Urala.

Nedaleko od grada Čeljabinska načinjeni su prvi koraci u atomskoj industriji. Grad ustvari, uopšte nije bio unešen u zemaljsku kartu. Zvao se najprije Čeljabinsk 40, a poslije Čeljabinski 65. Danas nosi naziv Osjersk.

Prvi atomski pogon zvao se “Majak” i u njemu je proizvodjen Uranium 235 i Plutonijum 239, neophodni za proizvodnju atomskog oružja. Već 22. juna 1948. podignut jer prvi nuklearni reaktor i to pod velikim psihološkim pritiskom koji je mogao prouzrokovati nesreće. Augusta 1949. SSSR je izveo prvi atomski pokus čime se pored SAD svrstao kao druga atomska sila u svijetu. Počela je trka u atomskom nbaoružanju koja je dovela do “hladnog rata”.

Već 1956. Sovjetski Savez je u Čeljabinsku raspolagao

sa pet atomskih reaktora. Zasposleni nisu imali zaštitnu opremu protiv radio-aktivnog zračenja i nepoznato je koliki je broj žrtava zračenja, pošto o tome nije vodjena statistika. Dr.Peter Jacob je voditelj radne grupe Risikoalalyse” njemačkog Instituta za ekologiju i zdravlje(GSF) i o uvjetima u “Majak”-u kaže:

"Zaposleni u sistemu "Majak" prvih su godina rada reaktora kontaminirani plutonijumom. Kako su udisali plutonijske čestice mnogo ih je obolilo od raka na plućima. To su jedino saznanja o tome šta uzrokuje ovaj radioaktivni element”

U periodu 1949-56 u rijeku Teču direktno je izbacivan nuklearni otpad u kojem je bilo Stroncijuma 90 i Cezijuma 137.

Lokalno stanovništvo koristilo je vodu iz rijeke ne znajući da je radio-aktivno zagadjena. Rezultat toga su mnoge bolesti nastale zračenjem.

Prva atomski incident 29.septembra 1957 sovjetsko vodjstvo je prećutalo. Stanovništvo je evakuisano, ali razlozi nisu pojašnjavani. Radio-aktivni oblak dizao se do 1000 metara na porvšini od 23 000 kvadratnih kilometara. Na tom području je potpuno izumrla četinarska šuma, a ”Majak” je nastavio rad.

Tek 1960. sovjetski naučnik i disident Šores Medvedev je obznanio podatke u ovom atomskom incidentu, da bi 1976 napisao prvi rad na temu ove katastrofe, iako pravi uzroci katastrofe nisu tačno navedeni. Tek 89. sovjetsko vodjstvo je priznalo katastrofu u ”Majak”-u. Dvije godine prije toga 87. obustavljena je proizvodnja obogaćenog plutonijuma neophodnog za produciranje atomskog oružja,a od šest u pogonu su ostala samo dva nuklearna reaktora.

Rijeka Teča je još i danas sto puta zagadjenija radioaktivnim otpadom, nego Černobil,tvrdi Derek Tejlor expert EU za zaštitu od radio-aktivnih materijala. Ekološki eksperti tvrde da stotine hiljada ljudi i danas osjeća posljedice ove katastrofe.

Žrtve zračenja prilikom atomske katastrofe u ”Majak”-u

Vjeruju da će ruska država pšovećati njihove odštetne zahtijeve

Od 280 rubalja-otprilike 8 eura. Kako je ova naknada šteter morala i prije biti znatno veća, mnogi su se stradalnici obratili ruskom sudu.

Nina Fedorova