Pravosnažna presuda Stanišiću i Župljaninu

U prvostepenom postupku sudijsko vijeće bilo je jedinstveno: Mićo Stanišić, ratni ministar policije Republike Srpske i Stojan Župljanin, načelnik Centra službi bezbjednosti u Banja Luci proglašeni su krivim za progone, ubistva i nečovječna djela nad bošnjačkim i hrvatskim civilima u 20 opština Bosne i Hercegovine od aprila do decembra 1992. godine. Obojica su učesnici udruženog zločinačkog poduhvata, čiji je cilj bio nasilno i trajno uklanjanje Bošnjaka i Hrvata sa teritorija "zamišljene etnički čiste srpske države". U tom poduhvatu učestvovalo je, prema presudi, vojno i političko rukovodstvo Republike Srpske, na čelu sa Radovanom Karadžićem i Ratkom Mladićem.

Plan zajedničkog poduhvata

Da bi se ostvario taj plan, naglašeno je u presudi, počinjena su masovna ubistva nesrpskih civila, poput onog na Korićanskim Stijenama na planini Vlašić, i osnivani zloglasni logori, kao što su Omarska i Keraterm kod Prijedora, u kojima su zlostavljani, ubijani i ponižavani Bošnjaci i bosanski Hrvati. U bosanskohercegovačkim opštinama koje su bile pod kontrolom policije Republike Srpske ubijeno je na hiljade civila, a prisiljeno na izbjeglištvo desetine hiljada stanovnika bošnjačke i hrvatske nacionalnosti.

Vijeće je konstatovalo da su optuženi formirali Odrede specijalne policije, čiji pripadnici su bili srpski nacionalisti i kriminalci skloni zločinima. Iako su bili informisani šta čine te formacije, ni Stanišić ni Župljanin nisu preduzimali istrage povodom zločina niti su hapsili i kažnjavali počinioce. Mada direktno nisu učestvovali u zločinima, podsticali su ih nekažnjavanjem, naglašeno je u prvostepenoj presudi.

Zločini u 20 opština

Sudije su zaključile da su tužioci dokazali da su policijske snage u nadležnosti dvojice optuženih učestvovale u takozvanom preuzimanju vlasti u Republici Srpskoj početkom 1992. "Preuzimanje vlasti" se sastojalo u razoružavanju policijaca nesrpske nacionalnosti i nasilnoj smjeni izabranih funkcionera Bošnjaka i Hrvata, njihovim hapšenjem i odvođenjem u logore.

Sudije su u prvostepenoj presudi zaključile da su obojica optuženih odgovorni za zločine protiv čovječnosti, koji su izvršeni progonima, ubistavima, mučenjima, razaranjem gradova i sela, i uništavanjem vjerskih i kulturno-istorijskih objekata. Odgovorni su i za kršenje zakona i običaja ratovanja. Zločini, za koje su osuđeni Stanišić i Župljanin, s većim ili manjim intenzitetom počinjeni su, navedeno je u presudi, u 20 opština, od Bosanske Krajine do Istočne Bosne: u Banjaluci, Prijedoru, Sanskom Mostu, Ključu, Kotor Varoši, Skender Vakufu, Donjem Vakufu, Tesliću, Vlasenici, Višegradu, Zvorniku, Bijeljini, Bosanskom Šamcu, Brčkom, Doboju, Bileći, Gackom, Vogošći, Ilijašu i Palama.

Uoči izricanja definitivne presude

Najviši policijski zvaničnik Republike Srpske u ratu u Bosni i Hercegovini, ministar unutrašnjih poslova Mićo Stanišić predao se Tribunalu čim je u februaru 2005. godine objelodanjena optužnica. Njegov podređeni, ratni načelnik službi bezbjednosti u Banja Luci, Stojan Župljanin, protiv kojeg je podignuta optužnica još 1999., krio se sve do ljeta 2008. kad je uhapšen u Pančevu. Suđenje im je počelo u septembru 2009. godine, a završeno u martu 2013.

Na presudu su se žalile obje strane. Tužioci smatraju da zbog težine zločina kaznu treba povećati na 30 do 40 godina zatvora, odbrana zahtijeva oslobađajuću presudu. Branioci optuženih tražili su poništavanje postupka i obnovu suđenja pošto je član Pretresnog vijeća, bio danski sudija Frederik Harhof (Harhoff), koji je zbog navodne pristrasnosti suspendovan iz suđenja Vojislavu Šešelju. Podsjetimo da je danski sudija u privatnom pismu, koje je dospjelo u medije, iskazao nezadovoljstvo zbog niza oslobađajućih presuda (Gotovina, Markač, Perišić, Stanišić-Simatović) u Haškom tribunalu. Odbrana Stanišića i Župljanina smatra da je sudija Harhof time pokazao sklonost osuđujućim presudama i na taj način uticao i na izricanje oštrih kazni njihovim branjenicima.