Gustav Klimt: previše stvarno, previše golo

Njegova najpoznatija slika „Poljubac" (naslovna fotografija) umnožavana je hiljadama puta – i to ne samo na reprodukcijama, već i na šoljicama za kafu, kravatama, torbama za kupovinu i mnogim drugim predmetima za svakodnevnu upotrebu. Svi obožavaju Gustava Klimta. On se smatra vodećim umjetnikom secesije, iako je prije bio čovjek koji se obračunava sa umjetnošću svoga vremena, kaže Alfred Vajninger, istoričar umjetnosti i kustos bečkog muzeja Belvedere.

Totalna umjetnička djela

Klimt je rođen 14. jula 1862. u skromnoj porodici, pa je priliku za studiranje na bečkoj Školi za umjetnost dobio zahvaljujući stipendiji. Zajedno sa bratom, Ernstom Klimtom koji je pohađao istu školu, kao i kolegom Francom Mačem, marljivo je radio i brzo napredovao. Pored poslova na ukrašavanju plafona i teatara, pročuo se i kao portretista dobrostojećeg jevrejskog građanstva. Nije radio samo na slikama, već je u saradnji s arhitektima osmišljavao čitave kuće i vile kao „totalna umjetnička djela". Godine 1894. dobio je narudžbinu za tri monumentalne slike na plafonu velike aule bečkog univerziteta. Njegov alegorični prikaz triju fakulteta – pravnog, filozofskog i medicinskog – izazvao je skandal.

Za licemjerni Beč bilo je to previše golotinje, kaže Vajdinger. „Problem je bio to što je Klimt pokazao Bečlijama kako oni sami izgledaju. Nage žene nije slikao kao boginje, već kao obične žene iz susjedstva. Slikao ih je u njihovoj ljepoti, ali i u ružnoći." I sve to na ogromnim slikama na plafonu konzervativnog Univerziteta. „Bila je to kap koja je prelila čašu. Ali nije se radilo o smišljenoj provokaciji – Klimt je bio vrlo autentičan, jednostavno je želio da slika ono što ga je zabavljalo."

Umjetnik je tom načinu rada ostao vjeran uprkos velikim finansijskim gubicima. Radove iz Univerziteta u Beču kasnije je uz pomoć svojih mecena otkupio. Već tada su koštali čitavo bogatstvo. Današnji ljubitelji umjetnosti mogu ih vidjeti samo na reprodukcijama – originali su uništeni u dvorcu Imendorf u donjoj Austriji, koji su nacisti zapalili krajem Drugom svjetskog rata.

Umjetnički obrt

Godine 1907. nastalo je jedno od njegovih najpoznatijih djela, portret Adele Bloh-Bauer Prve, ćerke jednog bečkog bankara. Kada je 2006. prodata jednom američkom preduzetniku za 135 miliona dolara, postala je najskuplja slika na svijetu. Riječ je o portretu s vrlo realističnim licem i bogatim, zlatnim, dekorativnim elementima. Činjenica da neki upotrebu zlata smatraju kičem, Klimtu sigurno nije smetala. 

„On nije bio akademski slikar. Nije posjećivao slikarske akademije, nego škole za umjetnost. S klasičnim slikarstvom nije imao ništa. Koristio je veliki broj materijala kojima se bavio još od svog školovanja. To je bio umjetnički obrt", kaže Vajdinger.

Upravo te „materijalne slike" čine Klimta tako posebnim – i to na način na koji ga niko nije slijedio. Dekorativni i „autentični" karakter njegovog djela Klimta je takođe spriječio da dobije profesuru. „Klimt je bio dekorativni umjetnik", oštro kaže istoričar umjetnosti Vajdinger. Ali način na koji je slikao kod ljudi izaziva pobožnost. „To uvijek iznova uočavam".

„Zgodan tip"

Klimtov odnos prema ženama posebno je poglavlje istorije umjetnosti, i to ne samo zato što ih je uvijek prikazivao bojama i oblicima. Niko zapravo ne zna koliko djece je imao. Doduše, nakon njegove smrti pojavilo se njih 14 koji su, u želji da dobiju dio zlatnog kolača, podnijeli zahtev za nasljedstvom. Četvoro ih je zvanično priznato. Slikar se nikada nije ženio – volio je svoju strast – slikarstvo, bez rezervi.

Takođe, Klimt je bio autentičan, bez prenemaganja: „Inače bi bilo nemoguće objasniti da je još 1899, dok je imao aferu sa ženom svog brata Helene Klimt, istovremeno započeo odnos i sa Almom Maler-Verfel. Istovremeno su s njim bile trudne Mari Ucicki i Mari Cimerman, a posjećivao je i Emili Flege." U takvoj poligamiji nije bilo moguće živjeti bez ljutnje i stresa, što je vidljivo i iz brojnih ljubavnih pisama koja su iza njega ostala. „Jednostavno je bio zgodan tip, što je vidljivo i na fotografijama", kaže istoričar umjetnosti Alfred Vajninger.

Gustav Klimt je umro 6. februara 1918. u od posljedica moždanog udara.