Stabilost važnija od demokratije?
5. april 2018
„Na Balkanu priče o izmišljenim događajima i klišei često idu ruku pod ruku", piše Ivo Majnsen, novinar švajcarskog Noje cirher cajtunga: „Bilo da je dugogodišnji vladar Crne Gore neposredno pred izbore izmakao navodnom pokušaju da ga ubije ruska tajna služba ili je nacionalistička rulja prodrla u makedonski parlament, u zapadnoj javnosti uvijek nastaje isti utisak: region je žarište konflikata puno nacionalizma, zavjera i nekontrolisanih emocija."
„Tako se gleda i na tamošnju politiku. Područje bivše Jugoslavije važi kao labilno i izloženo nezdravim uticajima. Tako je prije nekoliko nedjelja general Kertis Skaparoti, glavnokomandujući američkih jedinica u Evropi, rekao da je Balkan 'bure baruta' gdje sile kao što je Rusija ponovo siju nemir, baš među Srbima. Do sličnog zaključka je došao i Brisel, gdje je jedan diplomata EU nedavno opisao region kao geopolitičku šahovsku tablu."
Pročitajte i: Balkan: 14 domaćih zadataka
„Ta perspektiva je realna i istovremeno iritirajuća. Realna zato što shvata da naslijeđe rata – neriješeni susjedski odnosi, etničke napetosti, bezbjednosni deficiti i nedostatak povjerenja – i dalje djeluje i da je potreban odgovor na porast političkih trzavica. Iritirajuća jer su zemlje regiona bar po ulasku u ovaj milenijum postale stalan dio Evrope: Slovenija i Hrvatska kao članice Evropske unije, a kandidati za pristup: Srbija, Crna Gora, Makedonija, Albanija, Kosovo i Bosna i Hercegovina – sa milionima doseljenika, pop-kulturom, porodičnim vezama, političkim partnerstvom i turizmom. Ptičja perspektiva birokratije često previđa živu mrežu koju su ti odnosi stvorili."
„Izvođenje pametne politike iz te nepregledne situacije – nije jednostavno. No, Evropska komisija je to ipak pokušala, nakon što je splasnuo elan iz 2003., kada je prvi put pomenuta evropska perspektiva za Zapadni Balkan."
Autor ukratko prenosi da je riječ o novoj strategiji EU koju je predstavio šef Evropske komisije Žan-Klod Junker i opisuje kako EU pokušava da balansira između krize sopstvenog kredibiliteta na Balkanu i zamora kada je riječ o proširenju zajednice; pominje uticaj Turske i „rusku propagandu" i to kao „sive zone" – te napominje da se „te sive zone smanjuju u jeku transparentnog postupka pristupa EU": "Nerazjašnjena statusna pitanja i tinjanje etničkih sukoba u Bosni i na Kosovu izazivaju frustracije Srba i time daju materijal za rusku propagandu. Mnogi muslimani u ovim zemljama okreću se tako Turskoj, pri čemu se pored istorijskih veza u rukama Ankare nalaze i netransparentni tokovi novca i politička ovisnost", piše autor.
„Tako je politikolog Dimitar Bečev u svojoj knjizi Rival Power konstatovao da je ruski ekonomsko-politički uticaj bitno smanjen otkako je Brisel sproveo transparentnu regulaciju energetskog tržišta. Izgledi za članstvo u EU su i motivacija Srbiji da se potrudi oko konstruktivnog pristupa kosovskom problemu."
„Evropska perspektiva tako predstavlja glavni razlog zbog kojeg povratak požara iz devedesetih godina u bivšoj Jugoslaviji izgleda nezamislivo; EU i SAD su garanti da će pokušaji destabilizacije biti prigušeni."
„No geostrateški i demokratsko-politički ciljevi nisu uvijek u međusobnom skladu. Evropske vrijednosti koje se sada propagiraju često protivriječe zapadnoj realnoj politici na zapadnom Balkanu. Berlin, Vašington i Beč su često zarad kratkoročnih ciljeva stabilnosti žrtvovali demokratske ideale. Tako je tadašnji austrijski ministar spoljnih poslova Sebastijan Kurc 2016. potpomogao nacionalističko-autoritarnu vladu Makedonije da bi bila zatvorena Balkanska ruta. Na Kosovu Zapad i danas potpomaže mafijašku koaliciju bivših gospodara rata. A i oligarhijski režim Mila Đukanovića nije bio prepreka da Crna Gora prošle godine bude primljena u NATO."
Pročitajte i: Želi li Srbija stvarno glavom kroz zid?
„Posebno je kontradiktorna situacija sa pretendentom na članstvo u EU koji mnogo obećava – Srbijom. Tamo jednom partijskom državom vlada Aleksandar Vučić, političar sa autoritarnim crtama koji stalno utvrđuje i širi svoju moć. A njegova vlada istovremeno pouzdano sprovodi privredne reforme i radi na pomirenju u regionu – to su dvije oblasti u politici koje bi bilo teško sprovesti u demokratskijem sistemu."
„Dilema između demokratije i stabilnosti znači da se EU upušta u rizik da prijemom balkanskih zemalja istovremeno izveze stabilnost i uveze nestabilnost. Jer, koliko god jasno povezivanje sa Evropom djelovalo pozitivno, tijesni kontakti Srbije sa Rusijom ili Bosne i Kosova sa Turskom – neće nestati", zaključuje Ivo Majnsen u tekstu za Noje cirher cajtung.
priredio Saša Bojić